slam Dnce Enstits, Trkiye Yazarlar Birlii ve Hasan Kalyoncu niversitesi (HK) slam Medeniyeti Uygulama ve Aratrma Merkezi ibirliiyle gn sren 6. Ahlak uras tamamland.
slam Dnce Enstits Bakan Prof. Dr. Mehmet Grmez, dzenlenen basn toplantsnda urann 13 maddelik sonu bildirgesini aklad. Toplantda Trkiye Yazarlar Birlii Bakan Prof. Dr. Musa Kazm Arcan, HK Rektr Prof. Dr. Trkay Dereli ve akademisyenler de hazr bulundu. Yapay zek ile pekien dijital dnya dzeninin ahlk normlarn birounu hkmsz brakma ihtimali olduunun altn izen Prof. Grmez, “Buradan hareketle VII. Ahlk rasnn ‘Yapay Zek, Dijitalleme, Ahlk ve nsanln Gelecei’ bal altnda yaplmas kararlatrlmtr.” dedi.
Sonu bildirgesine gemeden nce ura ile ilgili deerlendirmelerde bulunan Grmez,
“amzn Meydan Okumalar Karsnda Ahlak ve Din” temasyla gerekletirilen ura boyunca slam’n sunduu haya ahlakyla yeni bir diriliin imkanlarnn ele alndna dikkat ekti. Prof. Grmez, bu meseleleri konumaya balamak iin ncelikle iki yla yakndr btn insanln en byk ahlak ve vicdan imtihanna tabi tutulduu Gazze zerinden kendisini muhasebeye ekmesi gerektiini vurgulad.
DJTAL EKRAN UYGARLIINA KARI HAYA AHLAKI
Prof. Grmez szlerine yle devam etti: “an ahlak ve anlam krizlerinin tehis edilmeye alld ura’da, an meydan okumalar karsnda ahlak ve dinin birbirinden koparlmadan gsterebilecekleri mukavemet ve cevap gc tespit edilmeye alld. Ahlakn hayat kurucu rol, ahlak, insan ve ftrat ilikisi ile onun genelde din, zelde slam ile irtibat meseleleri derinlemesine tahlil edildi. ura’da zellikle ftratndan uzaklaan insan, dinden ve hayattan kopmak suretiyle sadece akademik bir sylem alanna hapsolan ahlak, cinsiyetsizletirme projeleri; ahlaktan kopan uluslararas siyaset; sadece kr dnerek kendisini yaplandran ekonomik anlay, haz, konfor ve tketim sarmalna sktrlan toplum, herhangi ahlaki bir deer retemeyen mekn ve her geen gn zlmeye yz tutan aile meseleleri derinlemesine ele alnd.”
Al panelinde dijitallemeden kaynaklanan ahlak meydan okumalar zerinde durulduunu ifade eden Grmez, “Dijital ekran uygarlnda grsel idrakin egemenliinin insan ne tr bir idrak lmyle kar karya brakt, grme biimlerini nasl deitirdii, bilgi ve dnce toplumunu bir grnt ve gsteri toplumuna nasl dntrd sorular zerinde durulmu ve slam’n sunduu haya ahlakyla yeni bir diriliin imkanlar ele alnmtr. Bu meseleleri konumaya balamak iin ncelikle iki yla yakndr btn insanln en byk ahlak ve vicdan imtihanna tabi tutulduu Gazze zerinden kendisini muhasebeye ekmesi gerektii vurgulanmtr.” eklinde konutu.
AHLAK, KEML MESELES DEL BEKA MESELESDR
2009 ylnda Ahlk ras geleneini balatan ve geen yl vefat eden D. Mehmet Doan’n aziz htrasna ithaf edilen VI. Ahlk rasnn 13 maddelik sonu bildirgesinde dikkat eken maddeler yle:
slm’n tm meydan okumalara cevap retebilecek bir ahlk zne ve gl bir metafizik kaynaa sahip olmasna ramen, slm dnyasnda da gaye, anlam ve ahlk krizinin yaand bir gerektir. Bu kriz, Mslman ilim adamlar ve mtefekkirler tarafndan sahici ve kuatc bir ahlk sistemi gelitirilememesiyle daha da derinlemektedir. Ahlk yalnzca kelam, fkh ya da tasavvufun bir alt bal olarak deil; bu ilimlerin merkezine yerlemi kurucu yap ta olarak dnmek gerekir. Ahlk, hayatn, ftratn, dinin ve ilmin merkezinde yeniden konumlandrlmal, Mslmanlar iin varolusal kabul edilmeli, yalnzca bir kemal meselesi deil, bir beka meselesi olarak grlmelidir.
AHLAK KRZ BTNLK NDE DEERLENDRLMEL
Zaman zaman ahlk krizi srarla dinle ilikilendirilmektedir. Bu, “ahlk krizinin esas sebebinin dinden uzaklamas olduu” eklinde dini yceltici veya “din yaplarn ahlk ikiyzllk ve istismara yol at” eklindeki dini eletirici tarzdadr. Meseleyi byle bir ikileme sokmann dine de ahlka da bir faydas yoktur. Artk ahlk meselesinin din/ilm/felsef/hukuk bir zeminde btnlk iinde deerlendirilmesi daha doru grnmektedir.
Bireycilik, haz ve tketim kltr, insann manev ynn glgede brakrken; ktlk daha grnr ve bulac hale gelmitir. Modern bilim ve teknolojinin tekellemesi sz konusu ahlk krizinin dnyann tamamna yaylmasna sebebiyet vermitir. Bu krizin kkeninde ahlkn temelini oluturan metafizikten mahrumiyet vardr. Yaratcnn merkezden karld, ahlk ilke ve fazletlerin grecelie teslim edildii bir dnyada, zm deil krizlerin ve zulmn retilmekte olduu artk fark edilmelidir.
CNSYET VE HAYSYETN KORUNMASI N TOPYEKUN MCADELE
Cinsiyetin ve haysiyetin korunmas; insann mahremiyetine, bedenine ve ftratna hrmetin ayrlmaz parasdr. Bu sayg, insanln bekas iin zaruridir. nsann cinsel arzu, gd ve drtler zerinden tanmlanmas ve bu mahut tanmn bir kimlie dntrlmesi, bu kimliin bir ideolojiye dnerek bilimi, hukuku, sanat, medyay hatta dini basklayan bir meydan okumaya dnmesi asla kabul edilemez. Bu konu sadece ahlk bir mesele olarak deil, insann, ailenin ve toplumun istikbal ve istiklal meselesi olarak ele alnmal ve bu konuda topyekun mcadele verilmelidir.
ou zaman btn din ve ahlk tartmalarn sadece kadn, namus ve mahremiyet zerinden yrtlmesi pek ok yanl iermektedir. Bu husus, kadnlar ve genler nazarnda bir din yorgunluuna sebep olmaktadr. Dlayc, sulayc, yok sayc, an hkim sylemleri ve meydan okumalarn ciddiyet ve hassasiyetle dikkate almayp onlar yok sayc bir tavrn gelecei yoktur. Dinlemenin, dikkate almann ama gerekelendirerek cevap ve alternatifler sunmann ok daha doru bir tavr olaca unutulmamaldr.
KTLK MERULATIRILIYOR
lkemizde bu yln aileye dair meselelerin daha da nemsenmesine vesile olabilmek zere aile yl ilan edilmesi nemlidir. Aile messesesinin bir varlk yasas, insanlk iin beka yasas, insanlarn birbirini tamamlad kemal yasas, sevgi ve rahmet yasas olarak yeniden ele alnmas bir zorunluluk arz etmektedir.
Modern ada ktlk, her vesileyle “normal” ve “gerekiyormu” gibi sunulmakta; medya, sermaye ve ideolojiler eliyle yaygnlatrlmakta ve merulatrlmaktadr. Bilgeliin bilgiye, bilginin malumata indirgendii; gcn algoritmalarla belirlendii bir ada, tefekkrn ve muhakemenin yerini sadece kr bir itaat alabilir. Bu nedenle dijital dnyann dourduu ahlk sorunlarna kar uurlu, eletirel ve ahlk merkezli insan bir varolu hali kanlmazdr. “Hilal Duvar” gibi dijital savunma sistemleriyle bilgi ve grnt akn dzenlemek; yksek strateji merkezleriyle bu abalar koordine etmek; sadece slam lemi iin deil, insanlk iin belirecek umut adna zaruri grnmektedir.
KRESEL KTSAD DZEN HER VESLEYLE SORGULANMALI
Kresel iktisad dzen, zenginlii elinde bulunduran toplumlarda duyarszla; smrye maruz kalan toplumlarda ise ahlk dknle yol amaktadr. Her geen gn kendisini tahkim eden uluslararas siyasete nizamat veren bu dzenin ahlklii her vesileyle sorgulanmaldr. Sadece kr elde etme, onu maksimize etme hrsyla ina olunan ekonomik sistemlerin dnyann farkl yerlerinde byk sefaletlere ve smrye sebep olduu her trl izahtan varestedir.
Megakentlerin kuruluunda ehirleme, mimari, mekn, ahlk ilikisi gittike daha byk nem arz etmekte ve tm ilikileri ciddi ekilde etkilemektedir. Evler, sokaklar, caddeler, binalar ve ehirler insan-tabiat, insan-insan ve insan-toplum ilikisini yeniden ahlk temelinde kuracak ekilde tanmlanmaldr.
nsanln geleceini etkisi altna alaca anlalan yapay zek teknolojisinin douraca problemlerin insan, ftrat ve ahlk ekseninde ele alnmas bir zorunluluk arz etmektedir. Yapay zek ile pekien dijital dnya dzeninin ahlk normlarn birounu hkmsz brakma ihtimali vardr. Buradan hareketle VII. Ahlk rasnn “Yapay Zek, Dijitalleme, Ahlk ve nsanln Gelecei” bal altnda yaplmas kararlatrlmtr.