Dileri Bakan Hakan Fidan, Irak televizyonu UTV’de yaynlanan El Hakikat (Doru Sz) programna konuk oldu. Bakan Fidan, programda Irak-Trkiye ilikilerinin yan sra blgesel ve kresel gelimelere ilikin sorular yantlad. Trkiye-Irak ilikilerinin son durumuna ilikin soru zerine Bakan Fidan, “Sorduunuz soru nemli. Trkiye-Irak ilikileri bizim amzdan vazgeilmez bir boyut ve nem tamakta. nk Trkiye ve Irak’n tarihi, corafyas, kltr, inanc artk i ie gemi durumda. Bizim snr komularmz olan Suriye, Irak ve ran ile olan ilikilerimiz temel ilikilerdir. Oralarda olan bir ey bizi etkiliyor, bizde olan bir ey onlar etkiliyor. Dolaysyla biz her zaman iin Irak’taki durumun fevkalade iyi olmasn, ekonomik olarak, siyasi olarak, gvenlik olarak btn sorunlarn halletmi olmasn dileriz. Bizim Irak’la olan ilikilerimiz, zellikle Cumhurbakanmzn son 20 yldr ortaya koyduu perspektif, Irak’n getii bu zor dnemlerde mmkn olabildiince yannda olabilmek, olumlu bir ekilde. nk son 20 ylda Irak gerekten ok zor dnemlerden geti. gal oldu, i sava oldu, terrle mcadele oldu. Halihazrda devam eden eitli mcadeleler var. Bu, Irak’ kullanmas gereken kapasiteye ulatrmayan bir durumda tutuyor srekli. Dolaysyla biz Trkiye olarak kendimize soruyoruz, ne yaparsak Irak’n sorunlarn zmede daha ok yardmc olabiliriz, nasl yardmc olabiliriz. Irak’n egemenlii, bamszl, toprak btnl, i bar, kalknmas nasl devam eder? Buna ynelik politikalarmz var. Geen sene Cumhurbakanmzn yapt tarihi nitelikteki ziyarette biliyorsunuz 27 tane anlama imzalamtk. Sudani’nin Irak’taki ortaya koymaya alt hizmetleri, zellikle halka ynelik altyap sorunlarn zmeye ynelik almalarn biz destekliyoruz. Bunlar nemli gelimeler. Trkiye ile Irak arasndaki tabii ki ticari, siyasi gvenlie dayal i birlikleri kurumsallatrmak da fevkalade nemli. Karlkl gvenimizi artrarak, birbirimize destek vererek inallah bu sreci daha da ileriye tayacaz” dedi.
Trkiye ve Irak arasnda Koordinasyon Komisyonu’nun beklenen toplantsna deinen Bakan Fidan, “Biz bu anlamay imzaladktan sonra yksek dzeyli, orta dzeyli, alt dzeyli onlarca toplant yapld. Su projeleri, enerji projeleri, gvenlikle ilgili, ticaretle ilgili, kalknma yoluyla ilgili. Yani gerekten hem Sayn Sudani, hem Dileri Bakan Sayn Fuad Bey gerekten ok ciddi alyorlar. Trkiye tarafnda da komisyonlar kurulmu durumda. Bu komisyonlar meseleleri profesyonel bir ekilde alyorlar. Bir ortak stratejik planlama grubumuz var. Bunun altnda btn meseleleri gryoruz. Enerjiden tarma, tarmdan sulamaya, sulamadan ulatrmaya varana kadar birok konu var. ok profesyonel alyoruz. Her iki lkenin de menfaatine olacak ekilde iyi gidiyor” ifadelerini kulland.
“IRAK’IN MEZHEPLER ARASI BR VEKALET SAVAINA DNEN BR YER OLMASI DA H KMSENN MENFAATNE DEL”
Bakan Fidan, Trkiye’nin Irak’la ilikilerinde odakland hususlar, temel meseleler ya da nceliklerine ilikin soruyu u ekilde yantlad:
“Biz tabii i barn salam, uluslararas ve evresel sorunlardan kurtulmu, kendi enerji kaynaklarn kendi bamsz iradesiyle kullanan bir Irak’n olmasn istiyoruz. nk Irak ok kaynaklar olan zengin bir lke. Hem kendisine hem blgeye ok katkda bulunabilir. Bu nemli. Dier taraftan Trkiye asndan baktmz zaman -yani Irak’ta sorun nedir diye sorduunuzda- az nce saydm i birlii alanlarna ilaveten tabii terrle mcadele meselesi var. Biliyorsunuz PKK Trkiye’yi tehdit eden bir terr rgt. Trkiye’de PKK’nn bir etkinlii yok ama Irak’ta birok topra igal etmi durumda bata Sincar olmak zere. imdi tabii Irak hkmetinin PKK’ya ynelik belli tedbirleri gelitirmesi hem kendi gvenlii iin nemli hem blgesel gvenlik iin nemli. Biz bunu gerekten nemli buluyoruz. Irak’n mezhepler aras bir vekalet savana dnen bir yer olmas da hi kimsenin menfaatine deil. Bunun da bir olgunlukla almas ve Irak’n istikrara kavumas gerekiyor. Irak btn Irakllarndr; ister ii olsun, ister Snni olsun, ister Trkmen, ister Krt, ister Yezidi olsun, btn Irakllara aittir ve biz Sayn Sudani’nin bu politikasn destekliyoruz. Ama tabii son yllarda ortaya kan baz atmalar, anlamazlklar baz duygular hl besliyor. Umarz, bizim Trkiye olarak btn niyetimiz, yapc bir politika ile Irak’n hem kendi kalknmasn grmek hem de kendi sorunlarn atn grmek.”
“IRAK, DEA’LA NASIL MCADELE ETTYSE BZM BEKLENTMZ PKK’YLA DA AYNI MCADELENN VERLMES”
Bakan Fidan, terr rgtlerine kar koymak adna Irak hkmetinin stlendii role ilikin soru zerine ise, “Bizim aramzdaki i birlii mekanizmas son yllarda gerekten geliti, gvenlie dayal. Irak artk Trkiye’yle hem savunma sanayinde i birliine -biz kendi pazarmz ve yeteneklerimizi Irak’a da am durumdayz. Bu stratejik karar Cumhurbakanmz ald; savunma sanayiine, Milli Savunma Bakanlna, dier gvenlikle ilgili kurumlara Irak’a yardmcs olmas ynnde talimat verildi. Ama dier taraftan tabii Irak’la terrle mcadelede geldiimiz noktada Irak, DEA’la nasl mcadele ettiyse bizim beklentimiz PKK’yla da ayn mcadelenin verilmesi. Ama u anda geldiimiz noktada ilk nce PKK’nn hukuki olarak bir tehdit olarak tanmlanmas noktasnda atlm bir adm var. Biz bunu memnuniyetle karlyoruz. Umarz Irak’n topraklarn igal eden gerek Krt blgesinde, gerek Arap blgesindeki PKK’ya kar Irak hkmeti, ben inanyorum Irak vatanseverleri gerekli mcadeleyi verecektir. Nereden emir ald belli olmayan, birok uluslararas rgtle yatp kalkan bu terr rgtnn Irak topraklarndan temizlenmesini, nasl DEA’ temizlediyse Irak’n evlatlar PKK’y da temizleyecektir. Ama bunu yapmazlarsa dediim gibi zarar Irak’a, bana deil. Ben kendimde olan ksmn ok kr mcadele ederek halletmiim ama Irak’la olan ksmn kim halledecek? Bazlar maalesef yle dnyorlar: Bu terr rgt Trkiye iin kuruldu, biz brakalm savasn diye. Bu yanl bir dnce. Dediim gibi yani bizde bir ey yok, zarar Irak’a veriyor. Silah kaakl var, eroin kaakl var, gmrkleri rvetle balam durumdalar. Zorla insanlar askere alyorlar ve kontrolsz silahl gruplar. Irak bamsz, milli bir egemen devlet. Milli askeri unsuru, gc, polisi, istihbarat var ama bir de btn bunlarn dnda silahl bir PKK var, Irak unsurlaryla temas halinde Irak’tan talimat almayan” cevabn verdi.
“YAPILAN SON ARI SONRASI UMUYORUZ RGT, TIPKI KEND LDERNN TALEP ETT GB KENDN FESHETME VE SLAHLARI BIRAKMA KARARI ALIR”
Bakan Fidan, Irakl sunucunun “zellikle calan’n son ars sonrasnda terr rgtnn silah brakmayaca ynnde pheleriniz var m?” sorusunu u ekilde yantlad:
“Yaplan son ar sonras umuyoruz, diliyoruz, istiyoruz bu arya kulak verilir ve rgt tpk kendi liderinin talep ettii gibi kongreyi toplar, kendini feshetme ve silahlar brakma karar alr. Bunu yaparsa hem Irak’ta, hem Trkiye’de, hem Suriye’de hem Krtler hem de blge halklar gerekten byk istifade eder. Bir terr unsuru kendisini baka bir yapya dntrm olur. imdi unu anlamas lazm rgtn -hem Irak, hem Suriye, hem Trkiye- bizler silahsz btn durular kabullenmeye hazrz ama bir silahl terr tehdidi ortada olduu zaman kimse buna msaade edemez. Benim inancm ve dileim o ki inallah bu yaplr. Ama olmazsa u ana kadar ne yapldysa bundan sonra o olur ama ben yaknda bir gelime bekliyorum akas.”
“TRKYE’NN SNN KMLNDEN DOLAYI BAZI GRUPLARIN TRKYE’Y HEDEF ALMASI KABUL EDECEMZ BR EY DEL”
Irak’taki siyasi oluumlarla ilikilere de deinen Bakan Fidan, “Biliyorsunuz Cumhurbakanmzn yaklak 10 sene veya 12 sene nce Irak ziyaretinde bir tarihi beyan olmutu. Dedi ki ‘Ben ne iiyim ne Snniyim, ben Mslmanm.’ Bu tarihi bir durutur. nk lkedeki ii-Snni zerinden blnmenin kalkmas gerekiyor. Ama bu bir realite, u anda bunun zerinden bir siyasal blnmlk var. Siyasal blnmlk, iddet blnmlnden daha iyidir, evladr ama sonuta byle bir siyaset var, onu gryoruz. imdi biz Trkiye olarak Irak’n btn evlatlaryla, btn partileriyle ayn trden ilikileri kurmak ve ilerletmek istiyoruz. Ama Trkiye’nin Snni kimliinden dolay baz gruplarn Trkiye’yi hedef almas, Trkiye’yi baka bir klasmana snflandrmaya sokmas, buna gre politika gelitirmeleri, buna gre ittifak gelitirmeleri tabii kabul edeceimiz bir ey deil. Ama bizim hem resm duruumuz, hem alandaki hareketliliimiz, Irak’n btn siyasi partileriyle, evlatlaryla biz ayn ekilde iliki gelitirmeye hazrz. Bunu defalarca ifade ettik. Bizim iliki gelitirme talebimize hibir ey yok. Yani bu Trkmen, Arap, Snni, Krt, ii fark etmiyor ama bizimle iliki gelitirme niyetinde problemi olan baz gruplar olabiliyor. Bunu da inallah aacaz karlkl gvenle. imdi Erbil’le bizim iyi ilikilerimiz var, evet. Gerekten Sayn Barzani, Sayn Mesud Barzani, bakn hem blgedeki sorunlara hem Irak’taki sorunlara elinden geldiince yapc derecede zm getirmeye alyor. Biz bunu defalarca kendisiyle yaadk; ister terrle mcadele konusunda, ister enerji meselelerinde, u anda ciddi abalar olduunu gryoruz. Sayn Neirvan Barzani’nin ne kadar yapc ve katk verici bir insan olduunu btn blge biliyor. Yani ‘btn meselelerde gerekten blgenin sorunlarn yapc bir ekilde nasl zebilirim’ araynda olan birisi. Sayn Mesud Barzani blge Babakan olarak ‘Krt blgesindeki altyap, styap sorunlar nasl zebilirim, bunlar nasl halledebilirim’ onun mcadelesi ierisinde. Yani herkes bulunduu halka hizmet etmekle megul. imdi biz bunu grdmz zaman biz bununla mutlu oluruz. Kimsenin birbirine dmanlk etmedii, hizmet etmek istedii, karlkl karn olduu yer bizim istediimiz yer. Sleymaniye iin biliyorsunuz ayn eyi sylemiyoruz. Sleymaniye’deki KYB’li dostlarmzn da umarz Erbil’deki gibi terr rgtnden kendisini arndrarak sadece kendi halknn iyiliiyle megul olduu bir zemine gemesini isteriz” ifadelerini kulland.
“TRKMENLER HBR ZAMAN IRAK’TA NE AYRILIKILIIN, NE TERRN, NE TEDHN, NE KRMNALZMN KAYNAI OLMAMILARDIR”
Trkiye hkmetinin Irak’taki mevcut Trkmenlerin durumunu ve siyasi temsil durumunu tekiletirilmi olarak m grdne ilikin soruyu yantlayan Bakan Fidan, “ncelikle unu syleyeyim Trkmenlerle ilgili tarihi nedenlerden dolay Osmanl Cihan Devleti’nin dalmasndan sonra Trkiye’nin snr olan btn lkelerde bizim bir Trk aznlmz var: Bulgaristan’da var, Yunanistan’da var, Grcistan’da var, Suriye’de var, Irak’ta var. Btn bunlarn hepsine baktnz zaman buradaki Trk topluluklar hibir zaman iin ayrlk hareketler ierisinde olmamlardr. Bulunduklar lkeler iin bir tehdit sebebi olmamlardr, her zaman iin yapc rol oynamlardr. Bu verilerle sabit, tarihle sabit, olaylarla sabit olan bir ey. Dolaysyla biz Trkmenlerin Irak’n saygn evlatlar olarak hak ettikleri btn haklarn verilmesinin elzem olduunu dnyoruz. Tpk btn halklara verilen haklar gibi. imdi burada Trkmenlerin tarihi nedenlerden dolay demografik srgne uratlmalar, bulunduklar yerlerde belli siyasi endieleri ne kartp onlar zayf drme, kk drme -bu aslnda Trkmenleri hedef alan bir yap deil, biz bunu biliyoruz; bu Trkiye’yi hedef alan bir yap- Ama biz her zaman diyoruz, bakn bu trden kk oyunlarla oradaki nispeten says daha az olan bir toplulua galebe almaya alarak atacanz admlar sizi zafere gtrmez; tam tersine Trkiye’nin hmn daha ok ekersiniz. Onun yerine var olan Trkmen nfusunu Trkiye’yle balar daha glendirmede kullanabilirsiniz. Trkmenler hibir zaman Irak’ta ne ayrlkln, ne terrn, ne tedhiin, ne kriminalizmin kayna olmamlardr. Bu sabitken Trkmenlerin, baz gruplar tarafndan tabii, farkl ekilde muamele grmesi kabul edebileceimiz bir ey deil. Bununla ilgili endielerimizi biz iletiyoruz. Bu Badat’sa Badat oluyor, Erbil’se Erbil oluyor, baz siyasi partilerse siyasi partiler oluyor. Kapal kaplar ardnda da biz bunu youn ekilde tartyoruz, konuuyoruz” aklamasn yapt.
Trkiye’nin Badat ve am arasnda yaknlatrma rol oynayp oynamayaca ve bunun nasl bir nitelikte olacana ilikin soru zerine Bakan Fidan, u ifadeleri kulland:
“Bu nemli bir soru. imdi Suriye’de 8 Aralk’ta ortaya kan yeni durumdan itibaren biz blge lkeleri olarak bir araya geldik biliyorsunuz. rdn, Trkiye, Irak, Lbnan, Suudi Arabistan, Birleik Arap Emirlikleri, Katar, Msr, hepimiz bir araya geldik. eitli toplantlar yaptk. Ve dedik ki ‘Biz yeni ynetime nasl bir mesaj iletelim? Ne bekliyoruz, ortak beklentimiz nedir? Buna bir karar verelim’. Ortak beklentilerimizi alt alta yazdk, bunlar 4-5 tane madde. Daha sonra gittik, Sayn Ahmed ara ve arkadalarna dedik ki ‘Biz blge lkeleri olarak senden bunu bekliyoruz’. Bunlar nedir: Komularn iin tehdit oluturmayacaksn; terr rgtleriyle herhangi bir iltisak olmayacak, tam tersine mcadele edilecek; aznlklara saygl muamele edilecek, lkenin bamszlnn ve toprak btnlnn korunmas iin hassasiyet gsterilecek. Sayn ara bu konuda tereddt etmeden ‘evet’ dedi ve bugne kadar bizim grdmz, dillendirdiimiz konu da bu szlerin arkasnda durulduuna ynelik. imdi Irak’la Suriye arasnda zellikle yeni ynetim arasnda yakn tarihten kaynaklanan baz sorunlar var. Benim grdm gerek Sayn ara gerek Sayn Sudani byk bir olgunluk gstererek bu sorunlar geride brakp iki sorumlu devlet adam olarak Irak ve Suriye iin nasl daha btnleik bir gelecek ortaya konabilir, ona bakmak lazm. Bence blgede hem DEA’la mcadelede atmaya altmz admlar hem de ekonomik i birlii iin, snr gvenlii iin atmaya altmz admlar fevkadale nemli. Blge lkelerinin, tarihi anlamazlklar neler olursa olsun, mevcut imkanszlklar neler olursa olsun, siyasi liderliklerin kendi halklarna ve blgeye yapacaklar en byk iyilik ve dev bir araya gelerek sorunlar iyi niyetle zmeleri, birbirlerine tehdit oluturmadan. Ben, Sayn ara’nn herhangi bir tehdit oluturmadn ve buna ynelik bir niyeti olmadn gryorum. Ayn ekilde Irak’taki gruplarn da artk Suriye’yi bir tehdit olarak grmekten vazgemeleri lazm.”
“BR ARAYA GELDMZ ZAMAN EZEMEYECEMZ KRMNAL GRUP, UYUTURUCU TACR, TERR RGT GRUBU OLMAZ”
Bakan Fidan, Irak hkmetinin son aklamalarnda snrla ilgili, gvenlik meseleleriyle ilgili ve Suriye’deki yeni hkmetin baz aznlklara kar ayrcalkl davranmas konularnda endieleri olduu ve bu endielerin Trkiye tarafndan nasl alabilecei, Irak’n endielerini nasl alabilecei ve Suriye hkmetinin burada ne yapmas gerektiine ilikin soruya, “Biz blgede bir platform oluturuyoruz. Snr gvenlii iin, terrle mcadele iin burada hepimiz bir araya geleceiz. Ak bir ekilde ve profesyonel bir ekilde diyeceiz ki, benim grdm tehdit bu, buna sen bir ey yap. O da diyecek ki, benim de Irak’tan grdm yle skntlar var, sen de buna bir ey yap. Hep beraber iyi niyetle bunun zerine gideceiz. Bu son derece basit. nemli olan ksm, iyi niyetle bu mekanizmay kurmakt. imdi bu mekanizma kuruluyor. nallah, yine iyi niyetle herkes elinden geleni yapar. Ben burada zlemeyecek bir sorun grmyorum. Hibir kaak, hibir terr rgt, hibir kriminal grup Trkiye, Suriye ve Irak hkmetlerinin toplam gcnden daha gl deil blgede. Bir araya geldiimiz zaman ezemeyeceimiz kriminal grup, uyuturucu taciri, terr rgt grubu olmaz. Yeter ki biz karar verelim, mekanizmamz kuralm ve mcadele edelim. Bunlar kolay konular gerekten, niyet olduktan sonra” cevabn verdi.
“NUSAYRLERE YNELK HER TRL AYRIMCILIIN, DDETN VE KT MUAMELENN NLENMES GEREKYOR”
Suriye’de Lazkiye ve sahil blgesinde olan olaylar, Suriye hkmetinin burada stlendii role deinen Bakan Fidan, “imdi maalesef orada baz mezhepler aras bir gerginlik mevcut, halk arasnda. nk yakn tarihte Bear Esad’n yanl politikalarndan dolay ortaya km bir Snni-Nusayri gerilimi var, bir tansiyon var. Ama Allah’a ok kr 8 Aralk’tan sonra am’da iktidara gelen ynetim bu konuda ok bilgiliydi ve hibir provokasyona msaade etmedi. Ama baktk ki eski rejimden kalanlar, halk arasnda bulunan bu gerginlii bir atmaya dntrmek iin bir provokasyon zeminini devlet organlarndan, Sayn ara ve arkadalarndan gremeyince kendileri ortaya kardlar. imdi bu provokasyon fitilini ateleyince toplumsal karlkl gerginlik ve baz istenmeyen olaylar oldu ve sivil katliamlarn biz tabii ki knyoruz. ster Snni olsun ister Nusayri olsun, bunlar kabul edilebilir eyler deildir. nemli olan u; birincisi devletin, am hkmetinin burada taraf tutmamas. Burada taraf tutulmadn grdk. kincisi, bunu yattrmaya ynelik hareket edilmesi. ncs, sulu varsa bununla ilgili bir komisyon kurulmas. Ben bu komisyonun kurulmasn nemsiyorum. Nusayrilerin, tekrar ediyorum Esad dneminde Snni ounlua yaplan ezici baskdan dolay kendi ilerinde ‘Bu sefer dnem deiti, Snni ounluk bize bask yapacak’ diye bir endielerinin olmas normal. Tam da bunun iin Nusayrilere ynelik her trl ayrmcln, iddetin ve kt muamelenin nlenmesi gerekiyor. Bununla ilgili ben Sayn ara ve arkadalarnda byk bir farkndalk grdm. Zaten ya mezhepsel atmay atelemeleri gerekiyor Suriye’yi istikrarszlatrmak iin ya etnik atmay hareketlendirmeleri gerekiyor ya da dini atmay. imdi bir lkenin istikrarszlatrlmasnn bu platformlar zerinden yaplmas grdmz bir oyun. zellikle blgemizde. imdi hem Suriye’deki ynetim, hem Trkiye, hem rdn, hem Irak artk bu konularda bilinliyiz. Bu oyunlara izin vermememiz lazm. Baz lkeler buna gidiyorlar m? Yani bu konuda baz d makamlardan gelen bize istihbari raporlar da var. Yani baz lkelerin bu konuda rol olabilir diye, bunu yakndan takip ediyoruz, inceliyoruz” ifadelerini kulland.
“SRAL’N SURYE’DE U ANDA ZLED POLTKA BR PROVOKASYON POLTKASI”
Bakan Fidan, “srail tabir-i caizse kayor ve snrlar ayor. srail tarafndan igal edilen topraklar var artk. Bu kamalar sizce devam edecek mi? srail bu topraklar uzun sre elinde tutabilir mi? Byle bir senaryo var m? Ya da bu konuda anlamaya varlabilir mi?” sorusunu u ekilde yantlad:
“srail bu konuda niyet okumalar yapyor. Yani srail’in Suriye’de u anda izledii politika bir provokasyon politikas. Kendi gvenliine de hizmet eden bir politika deil akas, stratejik ve gvenlik deerlendirmesiyle sylyorum. Yani taktik dzeyde baz eyleri hallediyor olmas, stratejik dzlemde kendisi iin oluturduu daha byk tehdidi deitirmiyor. Byle bir realite var ama u an srail’deki zihin baka trl alyor. Aslnda Sayn ara’nn, dediim gibi, blge lkelerinin hibiri iin bir tehdit oluturmamaya ynelik politikas srail’i de ieriyor. Bence srail kendisiyle ilgili bir gvenlik sorunu alglyorsa, bir devletin egemenliine ve toprak btnlne bamsz sayg duyacak ekilde bununla ilgili parametreleri sylemeli. Aksi takdirde, ‘Ben niyet okudum, imdi deil ama belki 15 yl sonra bunlar bana tehdit olurlar. Ben o zaman gidip oralar igal edeyim, buradan da byle yapaym’. O zaman bir bakas da gelir sana bunu yapar. Dolaysyla, bence bunu profesyonel bir ekilde halletmek gerekiyor. srail’in burada daha sorumlu davranmas nemli. gal politikas tamamyla srail’in gvenliine olmayan bir politika. Ters tepecek bir politika. Suriye’yi daha da istikrarszlatrma yaps olan bir politika.”
“(FLSTN KONUSU) ARAP KARDELERMZN CDD ELETRLER GETRDN, TRAZLAR GETRDN GRYORUM”
Irakl sunucunun “Arap lkelerinin buradaki roln gremiyoruz. Arap lkelerinin rol stlendiini grmyoruz. Eletiriler bile zayf bu konuda” szleri zerine Bakan Fidan, “Ben burada akas Arap kardelerimizin ciddi eletiriler getirdiini, itirazlar getirdiini gryorum. Bu konuda akas ben onlarn da hassasiyetini takdirle karlyorum. zellikle Suudi Arabistan, rdn, Msr bu konuda ok ciddi tepkiler ortaya koyuyorlar. Katar, Birleik Arap Emirlikleri. Burada ortaya konacak tepki nemli, fakat yle bir ey var. Daha byk tepkiyi biz Gazze’de ortaya koyduk. Daha byk tepkiyi Mescid-i Aksa ve Bat eria’yla ilgili koyduk. srail bu tepkileri dinlemiyor. srail arkasndaki snrsz destekle blgede yaylmaclk politikasna devam ediyor. Bu srail’in gvenliine de hizmet eden bir politika deil. Bizim Trkiye olarak grmek istediimiz, srail de dahil hi kimsenin gvenliinin tehdit edilmedii, hi kimsenin toprak btnlnn ihlal edilmedii, Filistinlilere de devletinin verildii bir yap grmek. Bu, arlkl olarak Arap ve Mslman corafya tarafndan paylalan bir vizyon. Bu vizyon, dnyann geri kalan btn lkeleri tarafndan da paylalyor. Bu vizyona bir lke kar kyor, o da srail. imdi tabii bu realite baka sonular da blgede retebilir” dedi.
“srail basn, SDG’nin silah brakmasnn srail’in gvenliini tehlikeye atabileceini sylyor. SDG ve Suriye hkmeti arasnda bir anlama olduu malumunuz efendim. Silah braklacak ve kendini feshedecek bir yl ierisinde. Sizce srail bu anlamay bir tehlike olarak grebilir ve bozmaya alr m?” sorusunu yantlayan Bakan Fidan, “Olabilir. srail’de iki tane ana akm dnce var. Buradan ok tandm da, arkadalar var, meslektalar oldu yllar ierisinde. Birinci dnce grubu blgeyle gerekten saygya, sevgiye ve karlkl ilikilere dayal bir iliki gelitirmek ve srail’i bylece daha gvenli hale getirmek. kinci dnce blge lkelerini hep zayf ve i karklk ierisinde tutarak srail’i gvenli tutmak. Netanyahu ikinci gruba mensup. Yani ‘blge lkeleri Msr, rdn, Lbnan, Suriye, Irak. Bunlarn hepsi zayf olsun, belli kabiliyetleri olmasn. srail de burada kendini gvende hissetsin’. Biz bunu defaatle grdk ki bu strateji srail’e de gvenlik getirmiyor, blgeye de gvenlik getirmiyor. Birok sorun getiriyor. Ben, burada tam da bu perspektiften dolay Suriye’nin ierisinde blc gruplar, yani ite diyelim PKK’nn Suriye’de hala igale devam etmesini veya baka i atmalarn grlmesini falan destekleyen bir yaklamn salkl bir yaklam olmadn dnyorum. Bu ngrlemeyen baka sorunlar da beraberinde getiriyor. Sadece blge iin deil, srail iin de. Yani o adan ben bu politikalar formle ederlerken ok daha dikkatli olmalar gerektiini dnyorum” dedi.
“IRAK’IN TRKYE TOPRAKLARINI KULLANARAK ULUSLARARASI PAZARLARA GNDERMEK STED ENERJLER GNDERMEYE HAZIRIZ”
Bakan Fidan, Trkiye ve Irak arasnda zellikle enerji alanndaki i birliinin geleceine ilikin, “Irak’ta istikrar hakim olduka biz Sayn Sudani’nin politikalarndan da gryoruz, gerekten u ana kadar istifade edilmemi birok potansiyel projenin hayata geirilebileceini gryoruz. Bunlarn byk ounluu enerji projeleri tabii ki. Ve Kalknma Yolu Projesi, biliyorsunuz nemli bir proje. ok vizyoner bir proje. Biz bunu destekliyoruz. Irak’n uzun yllardr ilk defa gvenlikle ilgili bir sorunla deil de btn blgeyi kapsayan kalknmayla ilgili, refahla ilgili bir projeyle gndeme gelmesi gerekten takdire ayan bir konu. Cumhurbakanmz da bunu ok destekliyor. Bu tam da Trkiye’nin grmek istedii bir husus. atma ve blnmeyle deil de refahla ilgili bir konu yaplyor olmas. imdi Kalknma Yolu Projesi’yle ortaya gelecek enerji konular var. Muhtemel boru hatlar inas var. u anda biz biliyorsunuz Irak’n kuzeyindeki petrol ve gaz yataklarn ancak dnya marketlerine tayabiliyoruz. Gneyindekiler Trkiye zerinden pek gitmiyor Avrupa’ya. Gneydekiler gemiyle baka yerlere gidiyor. Aslnda gneydeki petrol yataklar da boru hatlar zerinden, Trkiye zerinden Avrupa’ya balanabilirse, Irak’a ok byk bir market ve pazar alacak. Bu bir. kincisi, Irak’ta hem Krt blgesinde hem dier blgelerde u anda hala yeterince kullanlmam, yatrm yaplmam gaz yataklar var. Temiz enerji kayna olarak gaz u anda ok moda olan bir enerji kayna. Buna yatrm yapmak aslnda gerekiyor. Irak’ta mevcut istikrar hakim olduka ben buraya uluslararas yatrmclarn gelip yatrm yapacan dnyorum. Irak’n potansiyeli yksek. Trkiye bu konularda iki ey yapmaya hazr. Birincisi, Irak’taki bu enerji kaynaklarna hem yatrm yapmaya hem de oradaki kaynaklara pazar olmaya hazrz biz. Biliyorsunuz yani, biz dardan almak zorundayz. Enerjimizin yaklak yzde 90’n, yani petrol ve gaz olarak sylyorum. imdi biz de Karadeniz’de bulduk, ite Dou, Gneydou’da kan petrolmz var ok kr. Ama bu bizim ancak ihtiyacmzn yzde 10’unu karlyor. Irak’tan gelecek enerjiyi biz almaya hazrz. Alyoruz da. kincisi, Irak’n Trkiye topraklarn kullanarak uluslararas pazarlara gndermek istedii enerji, petrol olur, doal gaz olur, bunlar da gndermeye hazrz. u anda mevcut bir boru hatt var biliyorsunuz. Bu boru hatt halihazrda almyor. Erbil ile Badat arasnda u anda balanmas gereken bir anlama var. Musul-Ceyhan boru hattn biliyorsunuz, bu halihazrda almyor. Yaklak 1.5 yldr almyor. Boru hatt aslnda Irak’a da byk maddi gelir kayb getiriyor. nallah bunu zerler” ifadelerini kulland.
Suriye’nin Kalknma Yolu Projesi’ne katlma ihtimaline de deinen Bakan Fidan, “Bence mmkn. yi de olur. Suriye belli formllerle bu projenin paras olabilir diye dnyorum” dedi.