CDU/CSU ve SPD byk koalisyon hkmetinin; Almanya’nn ABD ile ilikilerinin seyri ve Ukrayna Sava’na yaklam, in’in ykselii ile Alman ekonomisindeki durgunluk ve son olarak ar sac AfD’nin ykselii konularnda nasl bir yol izleyecei merak konusu.
Dr. Ahmet Blbl, Nuh Naci Yazgan niversitesi retim Grevlisi
Almanya’da 23 ubat 2025’te yaplan erken genel seimlerin ardndan lke siyasi tarihinde nadir grlen bir hzla sadece 45 gn iinde CDU/CSU ile SPD arasnda byk koalisyon kuruldu. Bu hzl uzlamada ya da zoraki evlilikte kresel dengelerdeki krlmalarn ve zellikle Donald Trump’n yeniden ABD bakan olmasyla artan jeopolitik basklarn rol byk. Trump’n Avrupa Birlii’ne (AB) ynelik yeni gmrk vergileri, Rusya-Ukrayna savana mesafeli yaklam ve tm bunlarn Almanya’nn gvenliini tehlikeye atma riskinin yannda Alman ekonomisini yeniden bir durgunlua srkleyebilecei ihtimali, nemli bir bask unsuru oluturdu. Bu da Berlin siyasetini olaanst bir hzda harekete geirdi.
Yeniden birlemi bir Almanya daha nce hi bu kadar l bir ekonomik, siyasi ve askeri acil durumla kar karya kalmamt. Bu nedenle her eyden nce CDU/CSU ve SPD arasnda kurulan iki partili byk koalisyon; SPD, Yeiller ve Liberallerin yer ald nceki l koalisyona kyasla ok daha uyumlu, paralanmaya daha dayankl ve karar alma mekanizmalar asndan daha etkili bir ynetim profili vadediyor. Bu balamda anslye Friedrich Merz selefine gre daha cesur kararlar alabilecek ve bylece iki yldr durgunluk iinde olan Alman ekonomisini canlandrmak; ar sac Almanya iin Alternatif (AfD) partisinin yolunu kesmek; Rus tehlikesine kar Ukrayna’y desteklemek ve bir savunma Avrupas ina etmek iin gerekli admlar atabilecektir.
Baarl geen koalisyon grmeleri ardndan bir formalite olarak grlen 6 Mays’ta Alman Parlamentosu Bundestag’ta yaplan anslye seiminin ilk turunda Merz seilemedi. Grne gre CDU/CSU-SPD koalisyonu iinden 18 milletvekili oy kullanmaktan kand veya kastl olarak Merz aleyhine oy kulland. Bu durum Alman siyasi tarihinde bir ilk. Merz ayn gn yaplan ikinci tur oylamada anslye olarak seilse de Almanlarn tabiriyle “yzne ald izikler” ya da “gznn morarmas” ile bir imaj ve gven kaybna urad. Bir anda herkesin ve zellikle de ekonomi evresinin hazrlksz yakaland bu netice, deien jeopolitiin basks nedeniyle CDU/CSU ile SPD arasnda oluturulmu bu zoraki evlilie kar eletirilere neden oldu. Fakat bu durum gelecee ynelik var olan iyimser havaya kk bir darbe vurmu gzkyor.
Almanya’nn 10. anslyesi olan Merz, lkenin zor bir dnemden getiini kabul ederken Almanya’y yeniden “daha iyi” bir lkeye dntrmek iin “cesur ve srdrlebilir” bir yol haritas gerektiini vurgulad. Ancak Merz’in babakanl yalnzca gemite CDU liderliinden uzaklatrlm bir siyasetinin dn deil ayn zamanda deneyimsizlikle ilgili soru iaretlerini de beraberinde getiriyor. CDU/CSU ve SPD byk koalisyon hkmetinin Almanya’ya ne vadedecei; Almanya’nn ABD ile ilikilerinin seyri ve Ukrayna Sava’na yaklam, in’in ykselii ile Alman ekonomisindeki durgunluk ve son olarak ar sac AfD’nin ykselii konularnda nasl bir yol izleyecei merak konusu.
Almanya yeni bir d politika araynda
CDU/CSU ve SPD koalisyon hkmetini bekleyen en byk zorluklarn d politikada olduu grlmektedir. CDU/CSU ve SPD koalisyonu d politikada ataca admlara ynelik tavrn koalisyon anlamas ncesinde gsterdi. ncelikle her iki parti koalisyon anlamasna varmadan nce ortaklklarn 500 milyar avroluk savunma btesi “ekonomik bazuka” ve savunma harcamalar alannda bor freninin kaldrlmas ile gsterdiler. Bir bakma bu adm;Scholz’n “Zeitenwende” dnm noktas olarak aklad alt doldurulamayan ve baarl olamayan d politikasnn yerine bu kez daha net hedeflerle ve daha fazla bteyle daha aktif bir d politika anlayn ortaya koyan “Zeitenwende 2.0” politikasnn kapsaml bir yeniden balangc olarak da okunabilir. D politika ynetimi balamnda ikinci nemli gelime ise CDU’nun, yaklak 60 yldr srdrd koalisyonun byk orta olduu dnemlerde dileri bakanln koalisyonun kk ortana brakma teamln brakmas ve bu bakanl kendisinin almasdr. Yeni koalisyonun d politikadaki ilk admlar Almanya’nn tarihi bir dnm eiinde olduunu gsteriyor.
Trump’n glgesinde transatlantik ilikiler
Devasa savunma btesi “ekonomik bazuka” ile Almanya’nn kendi savunma kapasitesini artrma, daha bamsz bir d politika sergileme ve Ukrayna’ya ynelik destein artmas, zellikle ABD’ye gl bir sinyal. Bu yeni koalisyon hkmetinin ve anslyesi Merz’in Ukrayna’ya olan yardmlar ve desteini (ABD’den sonra Ukrayna’nn en byk ikinci destekisi) daha fazla arttrarak Rusya’ya kar daha sert bir izgi izlemesi beklenmektedir. Bu ynde Merz’in Ruslar kzdracak bir ekilde, Scholz’n “savan Almanya topraklarna srama riski” nedeniyle uzun zamandr onaylamad; Ukrayna’nn, Ker Kprs gibi stratejik altyaplar vurabilmek amacyla Almanya’dan talep ettii uzun menzilli Taurus seyir fzelerinin gnderilmesine hazr olduklarn sylemesi ve Ukrayna’ya daha fazla askeri destek verilmesini savunmas nemli bir iarettir. Bunun yannda Ukrayna’ya destek olma noktasnda yakn bir zamanda Kiev’i ziyaret etmeyi planladn ifade eden Merz, ayn zamanda “Rusya ile kalc bir atekes ve bar anlamas salama” hedefine de vurgu yapt.
zellikle Rusya-Ukrayna Sava konusunda Merz ve onun koalisyon hkmeti, Trump ynetimindeki ABD’den farkl olarak Rus tehlikesinin sadece Ukrayna ile snrl kalmayp Almanya bata olmak zere tm Avrupa’y tehdit etiini dnmektedir. Merz, Ukrayna’ya daha fazla askeri destek verilmesini savunmakla birlikte bu destein Almanya’nn ekonomik ve gvenlik karlarn riske atmadan yrtlmesi gerektiinin de farknda. Merz’in liderliinde Almanya, Rusya’ya kar daha net bir duru sergileyebilir. Ancak bu, savan tm ykn tek bana stlenecek bir Almanya anlamna gelmeyecektir. Almanya hem kendi gvenlii hem de Avrupa’nn gvenliine ynelik nemli admlar atmay planlasa da ksa ve orta vadede NATO iinde kalmaya ve ABD gvenlik emsiyesi altnda korunmaya muhtatr. Bu balamda Ukrayna’ya asker gnderme konusuna temkinli yaklaan Merz, kalc atekes ve bar anlamas sonras Almanya ve Fransa’nn Ukrayna’ya gvenlik garantileri vereceini taahht ederken bunun ancak ABD’nin gl desteiyle mmkn olacan ifade etmitir. Bylece ABD’ye olan ihtiyaca vurgu yapmtr. Bu durumda Merz, ABD ile ilikileri korurken Avrupa savunmasn glendirmeyi baarrsa Almanya kresel bir aktr olarak konumunu pekitirebilir. Ancak ekonomik durgunluk ve AfD’nin ykselii bu planlar sekteye uratabilir.
Ekonomide derinleen sorunlar
Almanya’nn d politikada karlat ve ekonomisini ciddi ekilde etkileyen ikinci zorluk; en byk ticaret orta (252,8 milyar avroluk ticaret hacmi) olan ABD’nin Trump ile getirdii yeni gmrk vergileri ve ikinci en byk ticaret orta olan in otomobil endstrisinin hzla gelierek Alman ekonomisinin bel kemiini oluturan otomotiv sektrn tahtndan etmesidir. Alman otomotiv sektrnn yapsal, teknolojik ve jeopolitik zorluklar (Rusya-Ukrayna Sava gibi) artan enerji fiyatlar ile inli otomotiv reticileri ile girdikleri rekabette geride kalmalarnn yannda Trump’n Almanya’ya ynelik ithalat vergilerini artrmas ve Avrupa otomotiv sektrn hedef almas, Berlin’in ekonomik krlganlklarn daha da derinletirebilir.
zellikle Kovid-19 salgn ile balayan Rusya-Ukrayna Sava ile iyi belirginleen resesyon riskiyle bouan Alman ekonomisi, bu dsal oklara hazrlksz yakalanm durumda. Ekonomide yaanan bu zorluklar ama dorultusunda CDU/CSU ve SPD koalisyon hkmetinin nceliklerinden biri ABD ile gl balar korumaya alarak ABD ile yaanacak ticaret krizlerini AB zerinden kolektif mzakere yntemleriyle ynetmek olacak. Ancak Trump’n Brksel’e ynelik mesafeli tutumu dnldnde, bu srecin kolay olmayaca ak. Bu nedenle Almanya, Avrupa’nn sanayi ve teknoloji politikalarna daha fazla yatrm yapmak suretiyle AB iinde daha gl ekonomik balar kurmaya ynelecektir.
in’e kar Almanya’dan ahin bir yaklam m?
in balamnda Amerika pazarnn in’den daha gvenli olduunu ifade eden Merz, koalisyon hkmeti anlamasnda Almanya’nn in politikasnn temellerini atarak Alman sanayisini korumak adna in “sistemik bir rakip” haline getirdi. in ile ekonomik ilikilerde tek tarafl bamllklarn azaltlmas, i birliinin yalnzca Almanya’nn yararna olduu yerlerde aranmas, Almanya’nn dayanklln glendirmek iin tek tarafl bamllklarn azaltlmas ve ekonomik ilikilerdeki risklerin azaltlmas amacyla risk azaltma “politikasnn uygulanaca ifade edildi. Ancak bu politikaya karn aslnda Almanya’nn bu rekabetteki temel sorunu Alman elektrikli aralar ok pahal olduklar ve teknolojileri eski olduu iin Tesla gibi rakiplerinin gerisinde kalmasdr. Zira Almanya neredeyse dijital olan her eyde geride kalm durumda. Almanya ekonomisinin gelecee hazr olmamas ve hala eski teknolojilere yatrm yapmaya devam ederek yenilikilii benimsememi olmas ve ar brokrasi nedeniyle oluan ciddi zorluklar yeni hkmetin zmesi gereken en nemli sorunlarn bandadr.
Yksek enerji fiyatlaryla mcadele eden Alman giriimciler, Alman sanayisi ve Alman semenler, yeni hkmetten hzl ve etkili zmler beklemesine karn yeni hkmetin bu soruna nasl bir zm bulaca aa kavumam gzkmemektedir. Aslnda Alman semenler AfD ve Sahra Wagenknecht ttifak’na oy vererek bir anlamda Berlin’in Rusya d politikasna olan eletirilerini ortaya koydular ve trafik koalisyonunun Rus-Alman ilikilerini koparmay amalayan eylemlerinden memnun olmadna dair gl bir mesaj verdiler. Merz ynetimi altndaki kurulacak koalisyon hkmetinin kamuoyunda oluan bu duyarll dikkate alarak enerji krizi ile gvenlik sorunu arasndaki bu ikilemden Almanya’y en ksa srede karmas gerekecektir. zelikle artan enerji maliyetleri ve gerileme eilimi iindeki ekonomi nedeniyle zorlaan hayat artlarna hzl ve kalc bir zm bulunamad ve bymeye geri dnlmedii takdirde AfD’nin ilerleyiinin byyerek devam edeceini Merz gayet iyi biliyor.
Fransa ile yeni dnem
Yeni hkmetin nceliklerinden biri de Fransa Cumhurbakan Emmanuel Macron ve nceki anslye Olaf Scholz ynetimi arasnda zellikle son iki ylda gerilim ve anlamazlklarn giderek artmasyla birlikte bir nevi buzul ana giren Almanya-Fransa ilikilerinin yeniden canlandrlmas olacaktr. Bu balamda “frankofil” olan ve CDU’nun Fransz-Alman yaknlamasn nemseyen geleneini srdren ve Avrupa entegrasyonuna derin bal bir siyaseti olan Merz,AB’yi de olumsuz etkileyen iki lke arasndaki bu soukluu giderecektir. Merz, Macron ile daha yakn alarak Alman-Fransz ilikilerini yeniden canlandrmay ve Avrupa’y kresel sahnede daha gl bir konuma getirmeyi hedeflemektedir. Bu dorultuda Merz’in anslye seildikten hemen sonra soluu Paris’te almas dikkat ekicidir.
Alman-Fransz ilikilerindeki soukluu gidermek ve AB’nin “Alman-Fransz motoru” olarak bilinen ikili iliki de yeni bir sayfa ama umuduyla ilk resmi yurt d ziyaretini Fransa’ya gerekletirdi. Samimi bir havada getii izlenimi alnan toplant sonras Merz ve Macron; “Avrupa’nn kar karya olduu zorluklara birlikte yant verme” ve “birlikte el ele hareket etme” niyetinde olduklarn vurgulayan bir “Fransz-Alman Savunma ve Gvenlik Konseyi” kurulacan ilan etti. Merz ve Macron ile birlikte Alman-Fransz ilikileri ve Avrupa sz konusu olduunda da ayn yne bakan bir Alman-Fransz ifti “Merzcron“domu gibi grnyor.
srail’e koulsuz destek devam edecek mi?
Almanya’nn varlk anlay iinde srail’in varl ve gvenlii meselesi balamnda srail’e olan mutlak ballk tartmaya kapal bir konudur. Almanya’nn en sa partisi AfD dhil en sol partisine kadar bu anlay partiler stdr. Bu balamda Merz, “srail bizim en byk endiemiz” demitir. Yeni dnemde de srail’in yapt soykrm grmezden gelinecek ve Almanya’nn srail’e koulsuz destei devam edecektir. Nitekim Merz, uluslararas tutuklama emri olan srail Babakan Netanyahu’nun Almanya’y ziyaret etmesi iin “yollar ve aralar” bulacan ifade ederek katil Netanyahu’ya ve soykrmc srail’e olan destei bir adm daha ileriye tamtr. Bunun yannda yeni Dileri Bakan Johann Wadephul’un nmzdeki hafta sonu iin srail’e bir gezi hazrlnda olmas bu destein nemli bir gstergesidir.
Trkiye-Almanya ilikilerinde yeni bir sayfa alr m?
Merz ynetimindeki Almanya’nn Trkiye ile ilikilerinin nasl bir yol izleyecei konusu da nemlidir. Merkel dnemiyle iki lke arasnda balayan sorunlar ve yaanan byk krizler ikili ilikilerde soumaya neden olmutur. Scholz hkmetinin Trkiye’ye ynelik mesafeli duruu da ikili ilikilerin geleceine ynelik kayglar arttrmtr. Merz hkmetinin deien jeopolitik zorluklar ile Trkiye ile daha yakn i birliine gitmesi, ilikilerde daha dengeli ve pragmatik bir yolun izlenmesi beklenmektedir. zellikle Trkiye’nin AB’ye tam yelik dnda mmkn olduunca yakn bir ekilde balanmasn hedefleyen Merz, Trkiye’nin nemli bir ekonomik ortak olduuna inanmaktadr. Ayn zamanda Suriye bata olmak zere yakn corafyadaki nemli gelimeler ile Trkiye’nin siyasi bir ortak da olmas gerektiini vurgulamaktadr. Trkiye’nin blgede artan gc ve oynad nemli roln farknda olan Merz’in, lkesinin ve AB’nin iinde bulunduu skntl durumu ama noktasnda Trkiye ile ilikileri yaknlatrmaya ve ibirliini glendirmeye alacana ynelik gl sinyaller vermesi dikkat ekicidir.