Polonya’nn tarihsel hafzasnda lkesinin Rusya ve Batl gler arasnda paralanabilecei algs hl canldr. Bu nedenle Trkiye, Polonya iin ok nemli ve gvenilir bir gvenlik partneri ve Avrupa’nn gvenlik mimarisinin ayrlmaz bir paras olarak deerlendirilmektedir.
Zeki Korkutata-AK Parti Bingl Milletvekili
6–10 Nisan 2025 tarihleri arasnda Trkiye–Polonya Parlamentolar Aras Dostluk Grubu olarak gerekletirdiimiz resmi ziyaret kapsamnda, Polonya’nn farkl blgelerinde temaslarda bulunduk, devlet yetkilileri, i insanlar akademisyenler ve sivil toplum temsilcileri ile bir araya geldik. Bu temaslar, yalnzca iki lke arasndaki gncel ilikileri deerlendirme frsat sunmakla kalmad; ayn zamanda tarihsel arka plana dayanan gl balarn bugn nasl stratejik bir ortakla dntn de yakndan grmemizi salad.
Trkiye–Polonya ilikilerinin sahip olduu derin tarihsel balar, gnmzde gvenlik, ekonomi, kltr, eitim ve insani yardm gibi pek ok alanda gl bir i birlii zeminine dnm durumda. Burada, ziyaret sresince edindiimiz izlenimlerden hareketle iki lke ilikilerini tarihsel ve gncel boyutlaryla ele alacak; stratejik ortaklk dzeyine evrilen bu iliki an kapsaml bir ekilde analiz edeceiz.
Osmanl’dan modern dneme uzanan ilikiler
Trkiye–Polonya ilikileri, Souk Sava sonras dnemde hzl bir geliim gstermesine ramen, kkleri 14. yzyla kadar uzanmaktadr. Osmanl mparatorluu’nun Balkanlar’da genilemeye balad dnemde, o zamanki adyla Lehistan olarak bilinen Polonya ile karlamalar yaanmtr. zellikle II. Viyana Kuatmas srasnda, Polonya Kral’nn yaklak 75 bin kiilik bir kuvvetle Avrupal devletlerin yardmna gelmesi, kuatmann baarszlkla sonulanmasnda kritik bir rol oynad gibi Osmanl iin de yeni bir dnemin balangc olmutur.
1439 ylnda Osmanl mparatorluu, Avrupa’da g kazandka, Polonya ile ilk resmi ticaret anlamasn imzalamtr. 1700’l yllarda Avrupal glerin Lehistan’ paralama politikalar, Polonya’nn tarihsel hafzasnda derin travmalara neden olmutur. 1768’de Rus arl’nn Osmanl’ya sava amasnn hemen ardndan, 1772, 1793 ve 1795 yllarnda gerekleen ayr paylam dalgas, Lehistan’n bamszlnn sona ermesine neden olmutur.
Osmanl mparatorluu ise Lehistan’n paylamn asla tanmam; padiahn huzurunda yabanc diplomatlar kabul edilirken sembolik olarak Lehistan elisi adna arda bulunulmutur. Sadrazamn, “Lehistan sefiri yoldadr, ancak yollardaki mklat yznden gecikmitir.” demesi, Osmanl’nn bu konudaki tavrn aka ortaya koymutur.
19.yzylda Rus igalinden kaan Polonyal gmenlere Osmanl kaplarn am ve stanbul’daki Polonezky’de gvenli bir yerleim alan kurulmutur. Bu yaklam bile tarihi dayanmann nemli kklerinden birisidir.
Kkleen dostluk
Polonya’da yaplan grmelerde Trkiye’ye ynelik olumlu bir alg hemen fark edilmektedir. Bu pozitif algnn, tarihsel olaylara ve insani dayanmaya dayal olarak ekillendii grlmektedir. Polonya halk, 1800’lerde Rus ve Avrupal igalcilerden kaan sivillere ve brokrat/askerlere Trkiye’nin kucak amasn unutmamtr. Grmelerde bu tarihsel hafzann ska dile getirildiine tank olduk.
Ayrca Trkiye’nin, gemiten gnmze Polonya’nn bamszlk mcadelesine verdii destek de akademisyenler ve siyasiler tarafndan nemli bir referans olarak ifade edilmektedir.
2024 ylnda Nysa blgesinde yaanan sel felaketi sonrasnda, Polonya’nn yardm arsna Trkiye ilk yant veren lkelerden biri olmutur. Trkiye, felaket blgesinde altyapnn yeniden inas amacyla balatlan Phoenix Operasyonu’na uluslararas destek veren drt lkeden biri olmutur. Grmelerde, Trkiye tarafndan ina edilen bir kprnn ulam byk lde rahatlatt ve bu yardmn ok kymetli olduu zellikle vurgulanmtr.
Polonyallar, Ukraynal ve Suriyeli gmenler konusunda iki lkenin benzer insani tecrbeler yaadn dile getirmektedir. 2022’de balayan Rusya–Ukrayna sava, Avrupa’nn en byk zorunlu g krizlerinden birine dnmtr. 2025 itibaryla yaklak 6,9 milyon Ukraynal lkesini terk etmi ve bunlarn 6,3 milyonu Avrupa lkelerinde kayt altna alnmtr. Halihazrda 1,6 milyon Ukraynal Polonya’da yaamaktadr. Bu balamda, Trkiye’nin Suriyeli gmenlere ynelik sergiledii insani yaklam da Polonya kamuoyu nezdinde byk bir takdirle karlanmaktadr.
Polonya’nn da Lozan Anlamasnn imzalanmasn dahi beklemeden Trkiye Cumhuriyeti’ni tanmas, 2015’te gneydou snrlarmzda artan gvenlik tehditleri karsnda NATO tarafndan balatlan Trkiye’ye uyarlanm gvence tedbirlerine hava keif birlii gndererek katkda bulunmas ve 6 ubat depremlerinde gerek devlet gerek halk olarak seferberlie geerek hemen yardma komas gibi rneklerde grld zere Trkiye’yle dayanma sergilemi olmas ortak hafzann kklemesi bakmndan olduka deerlidir.
Stratejik ortan ykselen rol
Hkmet dzeyindeki grmelerde, Trkiye nemli bir ortak olarak tanmlanmaktadr. Ancak Polonya’nn gvenlik kayglar, tarihsel tecrbeleri ve gnmzde alglad tehditler nedeniyle ncelikli konular arasnda yer almaktadr. NATO yelii, iki lkeyi ayn ittifak iinde buluturmakta ve gvenlik politikalarnda ibirliini artrmaktadr.
zellikle Rusya–Ukrayna savanda Trkiye’nin izledii tarafsz ama ilkeli politika, Ukrayna’ya salad destek Polonya tarafndan byk bir takdirle karlanmaktadr. Cumhurbakan Recep Tayyip Erdoan’n d politikada izledii denge siyaseti, Polonyal yetkililer nezdinde gven verici bulunmutur. Suudi Arabistan’daki ABD–Rusya grmeleri srerken, ayn saatlerde Ukrayna Devlet Bakan’nn Klliye’de arlanmas ve Cumhurbakan’nn Zelenski’ye emsiye tutmas, Trkiye’nin bamszlk ve egemenliklere olan desteinin sembol olarak yorumlanmaktadr.
Polonya’nn tarihsel hafzasnda lkesinin Rusya ve Batl gler arasnda paralanabilecei algs hl canldr. Bu nedenle Trkiye, Polonya iin ok nemli ve gvenilir bir gvenlik partneri ve Avrupa’nn gvenlik mimarisinin ayrlmaz bir paras olarak deerlendirilmektedir.
Savunma sanayii ve enerji gvenlii
Jeopolitik konumu itibaryla Trkiye, Polonya iin enerji gvenliinde de nemli bir aktr konumundadr. Trkiye’nin bir transit lke olarak nemi, Ukrayna Sava sonrasnda daha da artmtr. Yenilenebilir enerji konusundaki kapasitemiz ve tecrbemiz itibaryla, Polonya’nn byk yatrmlar yapmakta olduu bu alanda nemli i potansiyeli mevcuttur.
Savunma sanayii alanndaki i birlii ise, SHA ve HA arlkl olarak ileri teknoloji rnler, ayrca zrhl aralar ile mhimmat zerinden ilerlemektedir. NATO’da GSYH’sna oranla en fazla savunma harcamas yapan lke konumundaki Polonya, hem tedarik ihtiyalar hem savunma sanayiindeki yerelleme hedefleri erevesinde lkemizle ibirliine nem atfetmektedir. Bu alanda ortak retim de dahil olmak zere her trl i birliine ak olduklarn ifade etmektedirler. NATO erevesinde yaplan ortak tatbikatlar, savunma stratejileri ve bilgi paylam da iki lkenin askeri ilikilerini glendirmektedir.
Polonya, Trkiye’nin AB yeliini en gl ekilde destekleyen lkeler arasnda yer almaktadr. Bu destek, hem devlet yetkilileri hem de kamuoyu dzeyinde gl ekilde hissedilmektedir. Polonya, Trkiye’nin AB’ye katlm srecini sadece bir genileme politikas deil; ayn zamanda Avrupa’nn siyasi istikrar, gvenlii ve ekonomik dinamizmi asndan da gerekli bir adm olarak grmektedir.
Ziyaretimiz kapsamnda, Trkiye ile Polonya arasnda ekonomik ve kltrel balarn glenmesine katk sunan TRKPOL (Polonya Trkiye Dayanma Dernei) yneticileri ve nc i insanlaryla bir araya geldik. Grmelerimizde, iki lke arasndaki sinerjiyi daha da ileriye tayacak, karlkl gven ve i birlii temelinde hayata geirilebilecek projeleri deerlendirdik. insanlarmzn Avrupa’da ve Polonya’da byk yatrmlara imza atmalarnn derinleen ortaklk balamnda nemli bir vazife de grecei aktr.
Yumuak gcn inas
ki lke arasnda eitim ve kltr alanndaki i birlii de hzla gelimektedir. Ortak niversite projeleri, renci deiim programlar, aratrma i birlikleri ve Trk dizilerinin Leheye evrilmesi gibi unsurlar, bilgi paylamn destekleyen nemli aralardr.
Polonya’da Trk dili, edebiyat ve kltr zerine yaplan akademik almalar, ortak tarihimiz, ekim gcmz ve bugn Trkiye’nin blgesel ve kresel lekteki etkisinin bir yansmasdr. Gen nesiller arasndaki kltrel alveri, iki lke arasndaki balar daha da glendirmektedir.
te yandan son yllarda renci deiim programlar ve vize ilemlerine dair yaanan zorluklar konusunda da zm araylarnn younlat belirtilmelidir.
Turizm alannda ise Trkiye, Polonyallar tarafndan youn ilgi gren lkelerin banda gelmektedir. 2024 ylnda yaklak 1.9 milyon Polonyal Trkiye’yi ziyaret etmitir; bu saynn 2025’te 2 milyonu amas beklenmektedir. Ayn ekilde, Trkiye’den Polonya’ya ziyaretlere ilgide de art gzlenmekte olup, vize sorunlar zmlendii takdirde, bu istikamette turizmin de gelime potansiyeli mevcuttur. Bu tr karlkl ziyaretler, n yarglarn azalmasna ve gven duygusunun pekimesine nemli katk salamaktadr.
Ortak projeler ve stratejik diyalog
114. Bykeli’mizin grev yapt ve 611. yl kutlanan Trkiye–Polonya ilikileri, 2009’dan bu yana stratejik ortaklk dzeyine tanm durumdadr. Ekonomi, savunma, kltr ve siyaset gibi pek ok alanda somut projelerle desteklenen bu ilikiler, gelecee dair byk bir potansiyel barndrmaktadr. ki lke, zelikle mevcut uluslararas konjonktrde, stratejik ortaklklarn karlkl yarar temelinde ilerletme ve her alanda somut ibirliklerine dntrme iradesindedir.
Ticaret hacminin 12 milyar Avro’dan 15 milyar Avro’ya karlmas hedeflenmektedir. Savunma sanayi, ulam, turizm, tarm, hayvanclk ve mteahhitlik hizmetleri gibi alanlarda kurulacak yeni i birlikleriyle bu hacmin 20 milyar Avro’ya ulamas mmkndr.
1700’lerden bu yana karlkl olarak sergilenen tarihsel dayanma ile bugnk uluslararas konjonktr, iki lkeyi birbirine daha da yaknlatrmakta, ilikilerine dinamik ve ileriye dnk bir vizyon kazandrmaktadr.
Bu balamda, Trkiye–Polonya ilikilerinin geleceinde daha derin, kurumsal ve srdrlebilir i birlikleri ina etmek mmkndr. Ortak tarihsel miras ve gl stratejik vizyon dorultusunda, iki lke arasnda dostluk ve ortaklk zemininde yeni bir yzyln temelleri atlmaktadr.