ABD Savunma Bakanlnn 2026 mali yl savunma btesindeki deiiklik almas kapsamnda F-35 Lightning II ua tedariinin 74’ten 47’ye drlmesi planlanyor.
Uak tedariindeki bu revizyona ramen F-35 program, ABD Hava Kuvvetlerinin modernizasyon stratejisinin temel ayaklarndan birini oluturuyor.
Salanacak kaynak, uan yeteneklerinin ykseltilmesine ve program iin devam eden zorluklar oluturan srdrlebilirlik ve hazr olma durumunu iyiletirmek iin kullanlacak. Temel lojistik sorunlar ele alnacak ve uak filosunun operasyonel kullanlabilirlii artrlacak.
ABD’nin savunma btesinde ayrca Altn Kubbe fze savunma sistemi, 6. nesil F-47 sava ua, ilave sava gemileri, yeni nesil mhimmat ve silah sistemleri gibi bir dizi projeye kaynak ayrlyor.
ABD savunma yetkilileri, tedarikteki azalmaya ramen F-35 programna, ABD ve mttefik hava stnln gvence altna almadaki rolne olan ballklarn vurguluyor.
“DNYANIN EN PAHALI SLAH PROGRAMI”
F-35 program, barndrd teknolojik stnlkler yannda bata yksek maliyetleri olmak zere bir dizi eletiriye hedef oluyor.
Programn yksek maliyeti, hem ABD hem de uluslararas ortaklar iin nemli yk oluturuyor. Bu durum lkelerde toplumsal ve siyasi tepkileri de beraberinde getiriyor.
Programn yaam dngs maliyeti (satn alma, iletme ve bakm dahil) yaklak 2 trilyon dolar olarak tahmin ediliyor. Bu rakamn yllar iinde artmas, en nemli eletiri noktalarndan birini oluturuyor. Bu haliyle F-35 “dnyann en pahal silah program” olarak nitelendiriliyor.
Program boyunca uak maliyetlerinin azalmasyla bir noktadan sonra dalgalanmann durmas beklenirken, zellikle sipari dneminde ortaya kan fiyat deiimleri, ilave deme talepleri, alc lkelerde soru iaretlerini beraberinde getiriyor.
Saat ba iletme ve bakm maliyetlerinin ykseklii de lkelerin savunma bteleri zerinde yk oluturuyor.
F-35’in programnda izlenen e zamanl retim ve test stratejisi de pahal tasarm deiikliklerine ve iyiletirmelere yol at iin eletirilere konu olmutu.
lkelerden programn ieriine ynelik de eletirel sesler ykseliyor. F-35 programnda lkelerin uak gelitirme iin ak kaynakl programlar alamad, bu nedenle modernizasyon, entegre lojistik destek ve sat sonras bakm-onarm gibi konularda ciddi yklerle kar karya kald belirtiliyor. Takvim ve zamanlama noktasnda mteri hizmetlerindeki gecikmeler de yaknmalara neden oluyor.
NSANSIZ UAKLARIN TEKNOLOJK BASKISI
F-35, maliyet eletirilerine hedef olurken, bir de teknolojik rekabetle kar karya bulunuyor.
nsansz sava ua teknolojilerinde son yllarda nemli ilerlemeler kaydedildi. Bu uaklarn balangta mevcut 5. nesil uaklara elik etmesi, onlarla birlikte grev yapmas, daha sonra da onlarn yerini almas bekleniyor. yle ki 5. nesil uaklarn son insanl uaklar olacana ynelik deerlendirmeler bulunuyor.
nsansz sava uaklar; hzl geliimleri, yetenekleri, maliyet etkinlikleriyle F-35’e ynelik yksek maliyet ve teknik sorunlara ilikin eletirilerin artmasna yol ayor. Tm bu gelimeler F-35 programnn uzun vadeli srdrlebilirliinin sorgulanmasna neden oluyor.
HAVACILIK TARHNN DNM NOKTASI: KIZILELMA
Baykar tarafndan milli ve zgn olarak gelitirilen Trkiye’nin ilk insansz sava ua Bayraktar KIZILELMA, test takviminde yer alan Aerodinamik Sistem Tanmlama Testi’ni baaryla geti.
Baykar’n yzde 100 z sermayesi ile yola kt Bayraktar KIZILELMA projesi 2021’de balad. 14 Kasm 2022’de retim hattndan kan TC-ZB kuyruk numaral Bayraktar KIZILELMA, AKINCI Uu Eitim ve Test Merkezi’ne intikal etti. Burada yer testlerini sratli bir ekilde baaryla tamamladktan sonra 14 Aralk 2022 tarihinde ilk uuunu gerekletirdi. Bayraktar KIZILELMA bir yl gibi rekor bir srede gkyz ile bulutu.
Dnya havaclk tarihi iin dnm noktas olan bu uu konseptleri gelecein hava muharebesine de yn verecek.
