Getiimiz gnlerde Kemir’de turistlere ynelik lmcl bir saldr Hindistan ve Pakistan’ yeniden savaa yaklatrrken, iki lke de diplomatik, ticari ilikileri hzl bir ekilde askya ald ve ana snr kapsn kapatt.
Pakistan, Kemir’de gerekleen ve Hintli 26 turistin lmne neden olan saldrnn arkasnda olduunu reddederken, Hindistan saldrnn Pakistan destekli gruplar tarafndan yapld konusunda srar ediyor.
Kendilerine “Kemir Direnii” adn veren ve daha nce bilinmeyen bir militan grup ise saldrnn sorumluluunu stlendi.
Peki gerilim nasl bu noktaya geldi? te iki nkleer silahl rakip arasndaki gerilimin trmanmasyla ilgili bilinmesi gerekenler.
Anlamazln merkezinde ne var?
Hindistan ve Pakistan arasndaki balar genel olarak atma, agresif diplomasi ve karlkl phe ile ekillenmi bir yap zerine ina edilmi durumda.
Ve en nemlisi de iki lke arasndaki asl sorun Kemir blgesi zerindeki hak iddialar.
Kemir Sorunu; ngiltere’nin blgeden ekilmesinin ardndan 1947 senesinde bamsz birer devlet olarak tarih sahnesine kan Hindistan ve Pakistan arasndaki en nemli meselelerden bir tanesidir.
Kemir nfusunun %90’nn Mslman olmas ve Pakistan’a balanmak istemesine ramen, Hint asll Kemir Mihrace’si olan Hari Singh’in, Hindistan ile anlaarak blgeyi Hindistan idaresi altna sokmas ile balad.
1947 senesinde gerekleen bu ilhak neticesinde Pakistan harekete geti ve tarihi kaynaklara 1. Kemir Sava olarak geen ve 1947 ile 1948 yllar arasnda yaanan atma gerekleti. Yaanan bu sava neticesinde BM, blgede bir halk oylamas yaplmasn ve sorunun bu yolla zlmesini nerdi ancak Hindistan, blge nfusunun Pakistan’a balanmak istediini bildii iin bu yola bavurmay reddetti.
BM’nin devreye girerek de zlmemesinin ardndan iki lke 1965 senesinde 2. Kemir Sava’nda bir kez daha kar karya geldi ve sava 1965 ylnda imzalanan Takent Deklarasyonu ile sona erdi.
En son 1999’da Kargil Sava ile yeniden scak savaa dnen bu sorun, blgenin zengin yer alt kaynaklarna sahip olmas ve verimli toprak yaps nedeniyle her iki lkenin de hakim olmak istedii bir blge olarak srekli gndemde kald ve kalmaya devam ediyor.
Karlkl hamleler
Getiimiz hafta Pahalgam kasabas yaknlarnda dzenlenen bir saldrda Hintli turistlerden oluan 26 kiiyi ldrlmesinin ardndan Yeni Delhi, kamuoyuna herhangi bir kant sunmamasna ramen saldrdan hemen Pakistan’ sorumlu tuttu.
Hindistan bu aklamann hemen ardndan bir dizi karar aklad ve Pakistan ile diplomatik ilikilerini ve slamabad ile nemli bir su paylam anlamasn askya ald.
Hindistan Dileri Bakanl ayrca Pakistan vatandalarna verilen tm vizeleri iptal ettiini aklad ve snr kaps karlkl olarak azaltld.
Pakistan, Hindistan’n eylemlerini “sorumsuzluk” olarak nitelendirdi ve Hindistan ilk adm olarak Pakistan’da bulunan vatandalarn vizelerini iptal etti. Pakistan ayrca, nc lkeler de dahil olmak zere Hindistan ile tm ticareti askya ald ve hava sahasn Hindistan uaklarna kapatt.
Islamabad su konusundaki anlamazln savaa yol aabilecei uyarisinda bulunurken, Hindistan’n su anlamasn askya alma karar, iki komunun aralarndaki nemli bir ortak kayna nasl ynetecekleri konusunda nemli bir dnm noktas olabilir.
Pakistan yapt aklamada Hindistan’n aralarndaki su akn durdurma ya da ynn deitirme giriiminin “sava nedeni” saylaca uyarsnda bulundu.
Dnya Bankas tarafndan 1960 ylnda imzalanan ndus Su Antlamas, her iki lke iin de hayati nem tayan bir nehir sisteminin sularnn paylalmasna olanak salyor. Anlama iki lke arasnda 1965 ve 1971’de yaanan iki savaa ve 1999’da yaanan byk bir snr atmasna ramen ayakta kalmay baarmt.
Anlama, ndus Nehri sistemi ve kollarndan gelen su kaynann paylamn dzenliyor. Anlama uyarnca Hindistan doudaki Ravi, Sutlej ve Beas nehirlerini, Pakistan ise Kemir blgesinden geen batdaki Jhelum, Chenab ve Indus nehirlerini kontrol ediyor.
Su anlamas Pakistan’n ve ‘hayati kar’
Pakistan, anlamann Dnya Bankas’nn araclk ettii balayc bir uluslararas anlama olduunu ve tek tarafl askya alma hkm iermediini syledi. Pakistan anlamay “hayati bir ulusal kar” ve lkenin 240 milyonluk nfusu iin bir can simidi olarak tanmlad.
Anlama Pakistan’n tarm ve hidroelektrik ihtiyalarn desteklemek iin elzem olarak grlyor ve anlamann askya alnmas, lkenin baz blgelerinin zaten kuraklk ve azalan yalarla mcadele ettii bir dnemde hayati skntya yol aabilir.
Nkleer atma endiesi
Hindistan ve Pakistan yllar iinde ordularn ve nkleer cephaneliklerini gelitirdiler.
Hindistan 1974 ylnda ilk nkleer denemeyi gerekletirdi. Pakistan ise 1998 ylndan itibaren resmen nkleer g statsne eritiini aklad.
O zamandan bu yana taraflar birbirlerine kar yzlerce nkleer sava bal, fze sistemleri, gelimi sava uaklar ve modern silahlarla donanm ordulara sahip oldular.