Dileri Bakan Hakan Fidan, katld canl yayn programnda gndeme ilikin aklamalarda bulunuyor.
Bakan Fidan’n aklamalarndan ne kan satr balar:
Trkiye olarak Suriye’de sadece srail’de deil herhangi bir lkeyle atma niyetimiz yok. Suriye bamsz bir lke ve artk yeni bir Suriye ile kar karyayz. Bu Suriye’nin kendi savunma politikasn, kendi d politikasn, kendi blgesel ilerini, kendisini dizayn etmesine izin vermek gerekiyor. Niyet okuyucu yaklamlarla bir takm n alc tedbirler gelitirmeye almak srail’in yapt gibi provokatif oluyor. Bizim zellikle blge lkeleriyle, rdnle, Irak’la, Lbnan’la bir araya gelerek Suriye’nin de dahil olduu kurduumuz platform, DEA ile mcadele bata olmak zere gvenlik sorunlarn mercak altna alan bu platform gerekten ok ie yaryor. Bu aslnda zgr egemen Suriye’nin kendi istekliliiyle, blge lkeleriyle bir araya gelerek uzun yllardr kurmaya balad ilk ciddi platform.
“SURYE’DE HERHANG BR LKE LE ATIMA NYETMZ YOK”
imdi byle bir durum varken srail’in blgedeki yaylmac bir takm emellerini kullanarak Suriye’de provokasyon karmaya almas kabul edilebilir bir konu deil. Yani Suriyelilerin buna ortaya koyduu bir tavr var. Bizim Trkiye olarak tekrar ediyorum, sadece srail’le deil, blgede ilikin bir lkeyle Suriye’de atma niyetimiz yok. Ama Suriye’nin tekrar Trkiye’nin milli gvenliini tehdit edecek bir i karkla, bir operasyona, bir provokasyona maruz kalmasn da izleyemeyiz. Ona da sadece bakmakla yetinmeyiz.Trkiye olarak Suriye’de sadece srail’de deil herhangi bir lkeyle atma niyetimiz yok. Suriye bamsz bir lke ve artk yeni bir Suriye ile kar karyayz. Bu Suriye’nin kendi savunma politikasn, kendi d politikasn, kendi blgesel ilerini, kendisini dizayn etmesine izin vermek gerekiyor. Niyet okuyucu yaklamlarla bir takm n alc tedbirler gelitirmeye almak srail’in yapt gibi provokatif oluyor. Bizim zellikle blge lkeleriyle, rdnle, Irak’la, Lbnan’la bir araya gelerek Suriye’nin de dahil olduu kurduumuz platform, DEA ile mcadele bata olmak zere gvenlik sorunlarn mercak altna alan bu platform gerekten ok ie yaryor. Bu aslnda zgr egemen Suriye’nin kendi istekliliiyle, blge lkeleriyle bir araya gelerek uzun yllardr kurmaya balad ilk ciddi platform.
“SURYE’DE HERHANG BR LKE LE ATIMA NYETMZ YOK”
imdi byle bir durum varken srail’in blgedeki yaylmac bir takm emellerini kullanarak Suriye’de provokasyon karmaya almas kabul edilebilir bir konu deil. Yani Suriyelilerin buna ortaya koyduu bir tavr var. Bizim Trkiye olarak tekrar ediyorum, sadece srail’le deil, blgede ilikin bir lkeyle Suriye’de atma niyetimiz yok. Ama Suriye’nin tekrar Trkiye’nin milli gvenliini tehdit edecek bir i karkla, bir operasyona, bir provokasyona maruz kalmasn da izleyemeyiz. Ona da sadece bakmakla yetinmeyiz.
srail’in u anda yrtt operasyonlar her zaman sylediimiz gibi ne Suriye’nin gvenliine, ne srail’in gvenliine hizmet eder operasyonlar. Bu uzun vadede Ortadou’da ok daha fazla istikrarszl, gvensizlie sebep olur. Dolaysyla bizim Trkiye olarak n alc, diplomatik ve dier tedbirlerle bu sorunu daha balamadan belli bir noktada sndrmemiz gerekiyor.
Suriye ile bizim birok alanda i birliimiz var ve Suriye’de de yeni hkmet daha yeni kuruldu. Brokrasiyi daha yeni toparlyorlar, ordusunu daha yeni bir araya getiriyor. Her ey ok yeni balyor. Bu yeni hkmetin halkna temel hizmetleri gtrmesi, ticaret, bankaclk, ekonomi, altyap, st yap birok alanda atmas gereken admlar var, verilmesi gereken hizmetler var.
Trkiye bu konularn hepsinde ideal bir ortak olma, dost olma konusunda Cumhurbakanmzn ortaya koyduu gibi byk bir niyet tayor, ciddi bir kapasitesi var. Suriye gerekten Trkiye’nin desteiyle birok sorunlarnn stesinden gelebilecek durumda. nce niyetimiz var, sonra kapasitemiz var, sonra vizyonumuz var. Btn bunun birletii zaman bir dosta daha faydal sizden baka kimse olamaz. Bunu da Suriye’deki ynetim biliyor, blgedeki lkeler biliyor. Bizim Suriye’ye getirmeye altmz anlay gerekten istikrara dayal, refaha dayal bir anlay. Bunun ierisinde belli miktar gvenlik ibirlii olur, bunlar terrle mcadele erevesinde olur dediim gibi biz batan beri terrle mcadeleyi bir blgesel sorun ilan ettik, bununla ilgili gerekli giriimleri balattk.
Daha dn rdn’de yaptmz bakanlar dzeyindeki toplantnn devam niteliinde teknik dzeyde Ankara’da bakanlmzn ev sahipliinde bir toplant dzenlendi. Atacamz bu sefer somut admlar nasl olacak, bir operasyon karargah nasl olacak, nasl hayata geecek, hangi aktr ne kadar grev alacak, DEA ile nasl mcadele edecek bunlarn admlarn atyoruz. u anda Suriye’nin ihtiyac olan birok alanda Trkiye’nin tabi ki destek vermesi doaldr karlkl anlamalar erevesinde. Yani eer Suriye kendisi gvenliiyle ilgili bir sknt grr, bununla ilgili bir blgesel anlama yapmak isterse herhangi bir lkeyle, ya da onu kendi bilecekleri ey.
“SRAL SSTEML BR EKLDE SALDIRI DZENLYOR”
srail batan beri bakarsanz, son 3,5-4 aydr sistemli bir ekilde 8 Aralk’tan itibaren Esad lkeyi terk ettii gnden itibaren ok sistemli bir ekilde dzenli bir ordunun kullanaca ne kadar dk bir hedef aldn gryoruz. Bir ordunun kullanaca ne kadar uak, helikopter, gemi, hava savunma st, radar ss teker teker tahrip ediyor. Yani yeni gelen ynetime, silahl kuvvetlere hibir ey brakmama konusunda bir strateji belirlemi durumda ve bunu da adm adm gelitiriyor.
Yerlerini biliyor, muhtemelen yerleri nceki rejim tarafndan da giderken bunlara da verilmi olabilir. Kardeinin olduu iddias var. Bunlarn hepsi mmkn. Bunlar istihbarat edip gelitirme faaliyetleri, ainas olduumuz konular. Bunun ok sistemli bir ekilde yapldn gryoruz zaten. Biliyorsunuz nceden Esad varken srail bu operasyonlar ran’n ve ii milislerin altyapsna ynelik yapyordu srekli son 3 yldr. imdi Esad gittikten sonra yeni hkmetin eline bu trden yeteneklerin kalmamas iin ok sistemli bir hareket gsteriyor. u anda yeni hkmet daha byk bir sorun kmesiyle ba baa olduu iin bu konulara ynelik aktan u ana kadar bir tepki koymad. Ama tekrar ediyorum yani bu trden tavrlar, hareketler, saldrlar blgeyi provokasyona ak hale getirir.
“BZE SALDIRMAYAN KMSEYE SALDIRMAYIZ”
Biz bize saldrmayan hibir lkeyle aktan saldrmayz. Baka bir lkeyle ilgili konuya geldiimiz zaman da orada istikrarszlk kmamas nemli. Komu olan bir lkede bize de etkisi dokunacak, zarar dokunacak bir istikrarszlk alan kyorsa orada biz buna seyirci kalamayz. Bununla ilgili atlmas gereken bata diplomatik admlar olmak zere admlarmz atarz.
ABD NETANYAHU’YA AYAR VERMEL
Gazze’yi, Filistin sorununu esas alan bir Orta Dou perspektifine baktmz zaman Amerika’nn Netanyahu’ya tabiri caizse bir ayar vermesi, bir ereve izmesi gerekiyor. nk biliyorsunuz bir nceki ynetim Biden ynetimiydi. srail’in politikalarna kaytsz destek verdii iin hem Amerika’nn ar bir meruiyet kaybna, kredi kaybna hem de Amerika’nn temsil ettii uluslararas sistemin, bata bat medeniyeti diye tanmlanan siyasal ve normatif erevenin erozyonuna sebep oldu.
Trump’n ekibi bunu gzlemliyor. Trump iktidara gelirken hem Filistin’de hem Ukrayna’da savalar sonlandrmay ve kresel manada yeni bir sava balatmamay vadederek geldi. imdi bu noktada hem Ukrayna’da bir hz kazanldn gryoruz hem de Gazze’de gelir gelmez bir adm att biliyorsunuz. Umarz ikincisi de gelir. nk birinci aama olmutu, ikinci aama olmad. Burada srail’de bir ereve izilmesi gerekiyor. Bu bir iktidar sava kendi aralarnda. Bu bir blgesel savan da tesinde. Patron kim sava.
Amerika verdii askeri yardmlar, para ve siyasi destek ve BM’deki durumu zerinden mi patron olacak? srail ve Yahudi lobisi Amerikal siyasetilere ieriden verdikleri destek zerinden mi patronluk yapacak? imdi bu bir i mcadeledir byle tanmladnz zaman. Yani burada artk bunun adnn konmas gerekiyor.
Sayn Trump’n liderlik zelliiyle baktnz zaman burada bu konuda ar hassas olduunu gryorsunuz. Burada Siyonizme sempatisi vardr, srailli destekler, etraftaki insanlar da gerekten o ynde seilmi, atlm insanlardr vs. Ama gnn sonunda unu da duymak istemez, ya bu da srail’in adam kt, yani o ne derse onu yapyor, bunu duymak istemez herhalde. Bu kadar dnyay karsna alan bir insan herhalde Netanyahu ile hesaplamaktan kanmayacaktr diye dnyorum.
ABD ARABULUCULUUNDA SRAL LE GRME OLUR MU?
Cumhurbakanmzn karar verecei onun dzeyinde olan bir konu. Ama d politikay koordine etmekten, onun izdii vizyonu hayata geirmekten sorumlu bakan olarak, benim deerlendirmem u olur, d politika girdisi olarak, burada bizim birinci nceliimiz, dediim gibi blgede herkes kendi gvenlik hedeflerini yerine getirirken kimsenin kimseyle atmamas.
srail’in bir takm gvenlik hedefleri var, Amerikallarn bir takm gvenlik hedefleri var, bizim bir takm gvenlik hedeflerimiz var, Irakllar var, rdnller var, Suriye alan iin mesela konuuyorum, Irak alannda yryen konularmz var. Irak alannda yllardr operasyon yapyoruz, orada bizim dmzda da askeri usuller olan yaplar var. Btn bunlarn hepsiyle bir atmaszlk mekanizmas kurarak, yani ben burada operasyon yapyorum ama senin glerinle de kar karya gelmeyeceim, benim hedefim belli, sistemi kuruyoruz. imdi Suriye’de de biz bir takm operasyonlar yaparken, gerek havadan gerek baka trl, burada o blgede uak uuran srail’le belli bir noktada atmaszlk mekanizmas, tpk Amerikallarla yaptmz gibi, Ruslarla yaptmz gibi olmas gerekiyor. Suriye’de bizim Ruslarla, bu ok youn altrlmtr, Ruslarn daha etkin olduu dnemde, Amerikallarla, daha sonra ranlarla atmaszlk mekanizmamz vard. imdi bu mekanizmaya aslnda bir noktada srail’in de eklenmesi gerekiyor. Bunu temin edici tabii ki teknik yzeyde temaslarn olmas normal.
“ATIMAZLIK MEKANZMASI KURULABLR”
Bizim prensipte mutabk kaldmz, irade koyduumuz, onay verdiimiz husus eer bir faaliyet yaparken blgedeki aktrler, sadece srail deil, tekrar ediyorum, orada Rus askeri ss var, Amerikallar var, gneyde rdnller var, dousunda Irak askeri usulleri var. Bunlarn hepsiyle bir atmaszlk, yani bir koordinasyon mekanizmas ierisinde olmak, askeri operasyon yaplrken atlmas gereken admlardan biridir bu zaten. Yani bu srail iin gelitirilmi zel bir yntem deil.
Normalleme konusunu yle izah etmek lazm. Yani Suriye zerinden Trkiye-srail normallemesini ve normallememesini tanmlamak u an itibariyle byk lde eksik bir konu.
Zaten Cumhurbakanmzn iradesini o ekilde ortaya koydu. Biz ticari ilikiyi kesiyoruz, Bykelimizi geri ekiyoruz, Gazze’de atekes salanp, insani yardmlar balayana kadar.
“TRUMP, CUMHURBAKANIMIZA SAYGI DUYUYOR”
Bizim Suriye’de vatanda olarak kaybmz yok. 8 Aralk’tan itibaren alt yap ve s yap dzenli orduya ait vuruluyor. Bizim deklare ettiimiz s blgemiz yok. Suriye’ye biraz saygl olmamz gerekiyor. Onlarn da deerlendirmeleri durular nemli. Trump, Cumhurbakanmza sayg duyuyor. Cumhurbakanmzla kendisi arasnda zdelik kuruyor. Bizim liderimiz Sayn Cumhurbakanmzn ortaya koyduu baarlar, kresel lider oluu, Trump gibi gerek liderlik hususunda hassasiyet gsteren biri iin rnek oluturuyor. Cumhurbakanmzn da kendisine ynelik tevecch var.
ERDOAN-TRUMP NE ZAMAN GRECEK?
Liderlerin irade beyan ettii bir konu. Ne zaman ve nerede olacan u an konuuyoruz. Mmkn olan en ksa zamanda gerekleecek.
CAATSA YAPTIRIMLARI
Taklmamzn bir gerekesi vard. Trump ve Cumhurbakanmzn grmesinden sonra balatlan bir hareketin ivme kazandn dnyorum. CAATSA bir kanun. Kanunda bir takm eyler yaplmas gerekebilir. Bu konuda hukukular alyorlar. ABD’deki yeni ynetim konuyu alyorlar.
Bizim F-35 ile ilgili balam bir srecimiz vard. u ana kadar kazanlm olan hakkmz olan konular var. Belirli firmalarmz burada retimin paras olmu, onlar karlm. 2. sre ise devam edecek miyiz, ne kadar devam edeceiz buna baklacak. Hava Kuvvetleri’nin bizlerin de katks ile oluturaca tehdit durumu verisinden sonra Cumhurbakanmza sunulur. CAATSA’ya taklan yatrmlarmz da oluyor. Baz ana malzemeleri yedek paralar mhimmat dardan alnyor, bunlarn iinde ABD’de de var.
ABD SURYE MESELESN EN BATAN ELE ALIYOR
ABD’de yeni ynetim Suriye dosyas gibi konular yeniden en batan ele alyor. Bu konuda onlara frsat vermek gerekiyor. Ancak bu grler oluturulurken ona gre baz diplomatik admlarn atlmas gerekiyor. Bizim bunu youn bir ekilde yaptmz dnyorum. Kamplar var hapishaneler var. Bence PKK’nn ne olaca meselesi ABD’nin en son derdi. Trump ynetimi bu konuyu deerlendiriyor. Bizim de konumalarmz ynlendirmelerimiz temaslarmz devam ediyor.
Her ey kamuoyunun nnde gerekleiyor. ar yapld, bu arya ne cevap verileceine baklyor. Biz devlet olarak biz hibir zaman gvenliimizi kimsenin alaca karara brakmayz. Milletimiz bunu bilsin, bizim askeri faaliyetlerimiz hep bu dorultuda devam eder. Biz elbette bu meselenini sulh ile zlmesini isteriz ancak dier seeneklere de hazrlklyz. Trkiye ierden bir hamle yapt, darndan da hamle yapmaya alanlar olacaktr. rgt kendini kullandrmaya ne kadar msade edecek bunlar ayr okuma alanlar.
Suriye hkmeti ok yeni bir hkmet. Biz iktidara geldik her eyi halledeceiz olmuyor gerekler baka. Uzattnz srece bunu risklere ak hale getirirsiniz. rgtn her zaman iin anlayor gibi gzkp, anlamama, mzakereleri kendi ajandasn ilerletme olarak kullanmas hafzada. Bunlar bizim srekli ahit olduumuz hareket tarz. Buna ynelik tavsiyemiz Suriye’ye dikkatli olmalar, hassas ve titizlikle almalar.